Kako birati u opštinama sa jednim „kandidatom“ kao što je slučaj sa opštinom Istočno Novo Sarajevo

Ostalo još nešto više od mjesec do Lokalnih izbora u Bosni i Hercegovini, a naredne sedmice počinje i predizborna kampanja. Neke stranke i kandidati uveliko su u nezakonitoj i preuranjenoj kampanji, a mnogi je ni ne moraju voditi jer u čak 12 lokalnih zajednica na listama je samo jedan kandidat za (grado)načelnika. Od Neuma do Laktaša pobjednici se već znaju. 

Piše: Slađan Tomić

Sve podsjeća na autokratiju i jednopartijski sistem iako se zapravo radi o lošoj neorganizovanoj, a ponegdje i nepostojećoj opoziciji. Jedna od opština u kojoj će kandidat postati načelnik i sa samo jednim glasom je Istočno Novo Sarajevo. 

Aktuelni načelnik Jovan Katić nema protivkandidata pa je i broj njegovih aktivnosti smanjen u odnosu na period dok se čekala ovjera kandidatskih listi. 

Načelnik Katić je obećavao sufinansiranje banjskog liječenja penzionera, određena finansisjka sredstva za polaganje vozačkih ispita i slično, fotografisao se sa različitim kategorijama društva o čemu je naš portal već pisao, no nakon saznanja da je jedini kandidat aktivnosti su smanjene.

U 12 opština kandidati ne moraju ni predstavljati sovj program, niti voditi kampanju. Nemaju se s kim nadmetati niti imaju potrebu građanima dokazivati da su bolji od drugih kandidata jer ih ni nema. U takvim opštinama politički pluralizam skoro da i ne postoji. 

Šta je sa opozicijom u Istočnom Novom Sarajevu?

U Skupštini opštine Istočno Novo Sarajevo postoje samo tri odbornika opozicije predvođeni SDS-om.

Zašto opozicija nema svog kandidata pitali smo i Stefana Ignjatovića, odbornika SDS-a, i predsjednika OO SDS Istočno Novo Sarajevo. Konkretan odgovor nismo dobili. U onom s opštim mjestima kaže kako je načelnik pouzdan akter nepouzdane politike koja je devastirala Republiku Srpsku i srpski narod. 

„Isti pretenduje na novi četverogodišnji mandat, ohrabren i podržan od autokratskog režima, a oni od građana samo zahtijevaju i otimaju, gaze sve demokratske vrijednosti i ljudska prava. Oni ne postoje da bi služili ljudima, oni sprečavaju pojedince, naše sugrađane, da slobodno biraju i da imaju udjela u javnoj politici naše lokalne zajednice“, kaže Ignjatović. 

Stanje je loše, a tako smatraju i opozicionari, no nemaju svog kandidata. Pravdaju to viđenjem demokratije i izbora dugotrajnim procesom. 

„Dakle, mi ništa ne ”prepuštamo”, mi se borimo za stvaranje povoljnijeg, pravednijeg političkog, ali i društvenog okruženja, gdje politički protivnici nisu smrtni neprijatelji, gdje su kompromis i podjela vlasti važni sastojci demokratskog procesa i gdje se odluke donose u korist društva u cjelini, a ne zarad ličnih interesa“, kaže Ignjatović. 

No, oni koji se bave analiziranjem političkih procesa i prate rad vlasti kažu da je izostanak političkog pluralizma pogubno. Opštine sa samo jednim kandidatom su, ocjenjuju naši sagovornici, sredine u kojima se opozicija ni ne trudi doći na vlast. 

„Opozicija se ne trudi da stvori protivkandidate, već da se njih par očuva na već postojećim pozicijama, dakle da nekoliko njih opstane u političkom životu“, kaže to za Spin info Maja Gasal, direktorica Akademije za žene. 

Imati dobrog kandidata sa realnim šansama treba biti rezultat napornog rada i traženja adekvatnog, a ne bilo kojeg kandidata. Tog entuzijazma u redovima opozicije očito sve više nedostaje. 

„Da bi se stvorio protivkandat treba raditi na terenu, pa pronaći ili privući osobu koja bi izašla na megdan, pa onda podržati, isfinancirati, pa angažirati biračke odbore za transparentan proces, a kako bi oni to radili kad im je stalo do očuvanja samo onih općina i mjesta u kojima već imaju ili za koje pretpostavljaju da bi mogli dobiti. Kampanja bi trebala da se priprema stalno, a ne mjesec dana pred izbore“, ocjenjuje Gasal, koja je i sama bila kandidatkinja i zastupnica u Predstavničkom domu BiH. 

Ko je kriv, opozicija, građani, sistem?

Veliki broj opština sa samo jednim načelničkim kandidatom možda može ličiti na jednopartijski sistem, ali to nije tako. 

„Ipak mi imamo desetak relevantnih političkih partija u Republici Srpskoj. Od toga je četiri u opozicionom bloku. Pre bih rekao da se radi o neorganizovanosti opozicije u tim sredinama, gde olako prepuštaju načelnička mesta vladajućem bloku. Ovakvi potezi nanose veliku štetu opoziciji u tim sredinama jer se šalje jako loša poruka da ukupno četiri opozicione partije nisu uspele da se dogovore i isture jednog kandidata koji bi uzeo koliko god opozicionih glasova“, kaže za Spin info politički analitičar Velizar Antić. 

U tim slučajevima opozicija je ocijenila da imaju male šanse za osvajanje načelničkog mandata pa su primjegle najlakšoj opciji – odustajanju. 

„A to nikako nije dobro. Veliko je pitanje kako se u ovu poziciju uopšte došlo. Dakle, ukoliko su odbori opozicionih partija slabi u ovim opštinama, trebalo je raditi na terenu u prethodne četiri godine i jačati odbore kako bi imali pripremljene kandidate za ove izbore. Ovo su veliki propusti opozicionih partija koji ne bi smeli da se ponavljaju“, kaže Antić. 

Razlozi za neučešće opozicije na izborima za načelnika mogu biti različiti. Nekada su razumljivi, a nekada dolaze iz krajnje sebičnih i nedemokratskih poriva. 

„Manje partije možda nemaju novca za kampanju, možda nemaju dovoljno ljudi za kandidate, a možda je u pitanju i neka trgovina kao – mi vama podršku, a vi nama kasnije preduzeća, placeve… E sad kojim redom i udjelom ovo troje to ćemo vidjeti kada krenu svađe što u skupštini što u kafani“, kaže za Spin info novinarka i aktivistkinja Rubina Čengić. 

U slučajevima gdje je samo jedan kandidat demokratija se čini suvišnom, a izbor je samo teorijski pojam. Obesmišljava se cijeli koncept nadematanja za preuzimanje vlasti i takmičenje idejama. 

„U BiH je, nažalost, politika davno prestala biti nadmetanje idejama i rad u interesu gradjana, nego borba interesa. S druge strane u BiH djeluje zaista veliki broj partija plus nezavisni kandidati i to je na lokalnim izborima zbunjujuće za birače. Na taj način je onda bolje imati dva kandidata – desnog i lijevog, recimo, ali principijelno nije dobro ni imati samo jednog kandidata, a nije dobro ni imati deset ili više, ali mi u BiH još uvijek nismo našli mjeru“, kaže Čengić. 

Leila Bičakčić, direktorica Centra za istraživačko novinarstvo u izjavi za Spin info kaže da imati jednog kandidata na izborima znači stanje suprotno demokratskom principu mogućnosti izbora. Pita se zašto onda organizovati izbore i trošiti sredstva za organizaciju i tehničku podršku, kad nema mogućnosti da se jedini kandidat ne izabere (niti postoji cenzus, niti ima protukandata). 

„Da li su krive političke stranke, posebno opozicione, koje nemaju interesa da se angažuju i ponude protukandidata, ili su krivi građani koji ne pokazuju interes za promjenom, dilema je kao i ona da li je starija kokoška ili jaje“, kaže Bičakčić. 

Dodaje da građani moraju pokazati više interesa za demokratske i političke procese i ne pristajati na fingiranje izbornog procesa birajući jedinog kandidata.

“Takav interes građana će vršiti pritisak na političke partije da se više angažuju i ponude bolje kandidate, koji ce raditi u interesu građana. Ali, moramo se i zapitati da li je interes građana zadovoljen biranjem uvijek istih načelnika/gradonačelnika, koji su duboko ogrijezli u korupciju i kriminal – da li oni dio profita „dijele“ sa svojom političkom podrčkom koja ih iznova bira i time učestvuje u koruptivnim aktivnostima“, zaključuje Bičakčić.